Lenacapavir คืออะไร? ทำความรู้จักกับยาต้านไวรัสเอชไอวีชนิดใหม่

ในยุคที่เทคโนโลยีทางการแพทย์ก้าวหน้าอย่างไม่หยุดยั้ง การรักษา และป้องกันเอชไอวี ก็ได้ก้าวไปอีกขั้นด้วยการพัฒนายาต้านไวรัสรูปแบบใหม่ที่มีประสิทธิภาพสู ง และสะดวกต่อการใช้งาน หนึ่งในนั้นคือ Lenacapavir ซึ่งกำลังเป็นที่สนใจอย่างมากในวงการแพทย์ และผู้ป่วยเอชไอวีทั่วโลก

Lenacapavir คืออะไร?

Lenacapavir เป็นยาต้านไวรัสเอชไอวีชนิดใหม่ ที่อยู่ในกลุ่ม Capsid Inhibitor โดยแตกต่างจากยาต้านไวรัสรุ่นเก่าที่เน้นยับยั้งการทำงานของเอนไซม์อย่าง reverse transcriptase หรือ protease

Lenacapavir ได้รับการพัฒนาโดยบริษัท Gilead Sciences และมีชื่อทางการค้าว่า Sunlenca ได้รับการรับรองจากองค์การอาหาร และยาสหรัฐฯ (FDA) เมื่อปี 2022 สำหรับการรักษาผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่ดื้อยาหลายชนิด (multi-drug resistant HIV) และกำลังอยู่ระหว่างการศึกษาขยายการใช้งานในกลุ่มป้องกัน (PrEP)

กลไกการออกฤทธิ์ของ Lenacapavir

Lenacapavir ทำงานโดย ยับยั้งการทำงานของโปรตีน capsid ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของเปลือกไวรัสเอชไอวี ที่ห่อหุ้มสารพันธุกรรมเอชไอวีไว้ภายใน โดยกลไกนี้ช่วยหยุดยั้งกระบวนการต่อไปนี้

• การเข้าสู่เซลล์เป้าหมาย
• การปลดปล่อยสารพันธุกรรมภายในเซลล์
• การประกอบตัวของไวรัสใหม่ (viral assembly)
• การออกจากเซลล์เพื่อติดเชื้อเซลล์อื่นต่อ

การที่ Lenacapavir เข้าไปแทรกแซงกระบวนการของไวรัสในหลายขั้นตอน ทำให้ไวรัสไม่สามารถขยายตัวต่อไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ และลดความเสี่ยงในการดื้อยา

จุดเด่นของ Lenacapavir

• ใช้เพียงปีละ 2 ครั้ง ด้วยคุณสมบัติแบบ long-acting Lenacapavir สามารถฉีดใต้ผิวหนังเพียง ทุก 6 เดือน ถือเป็นหนึ่งในยาต้านไวรัสที่ออกฤทธิ์นานที่สุดในปัจจุบัน
• เหมาะสำหรับผู้ป่วยดื้อยา ใช้ในกลุ่มผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่ไม่ตอบสนองต่อยาต้านไวรัสอื่น ๆ โดยเฉพาะกลุ่มที่ดื้อยาหลายชนิด
• อยู่ระหว่างศึกษาสำหรับ PrEP แบบฉีด Lenacapavir ยังมีศักยภาพในการใช้เพื่อป้องกันเอชไอวีในกลุ่มเสี่ยง โดยการฉีดยาปีละ 2 ครั้ง แทนการกิน PrEP ทุกวัน

Lenacapavir เหมาะกับใคร?

ปัจจุบัน Lenacapavir ได้รับอนุมัติให้ใช้กับกลุ่มที่มีภาวะดื้อยาหลายชนิด (multi-drug resistant HIV) โดยมักใช้ร่วมกับยาต้านไวรัสชนิดอื่นที่ยังมีฤทธิ์อยู่กับผู้ป่วยรายนั้น ๆ

ในอนาคต Lenacapavir อาจเหมาะกับกลุ่มต่อไปนี้

• กลุ่มที่มีปัญหาการกินยาทุกวัน
• กลุ่มที่มีไลฟ์สไตล์ไม่แน่นอน (เช่น เดินทางบ่อย)
• กลุ่มเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อเอชไอวีที่ต้องการ PrEP แต่ไม่สะดวกกินยาทุกวัน

ผลข้างเคียงของ Lenacapavir

ผลข้างเคียงที่พบได้

• ปวดบริเวณที่ฉีดยา (Injection site reactions)
• คลื่นไส้ ปวดท้อง
• ปวดหัว
• ผื่น
• ภาวะไขมันในเลือดสูง (บางราย)
  

คำแนะนำจากแพทย์

Lenacapavir ควรใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพราะต้องมีการประเมินประวัติการรักษาเดิม และการตอบสนองต่อยาต้านไวรัสชนิดอื่นอย่างละเอียด

Lenacapavir กับ PrEP ป้องกันเอชไอวีโดยไม่ต้องกินยา

หนึ่งในความคาดหวังสูงสุดจาก Lenacapavir คือ การใช้เป็นยา PrEP แบบฉีดปีละ 2 ครั้ง ซึ่งจะเปลี่ยนรูปแบบการป้องกันเอชไอวีไปอย่างสิ้นเชิง โดยเฉพาะสำหรับ

• ชายรักชาย (MSM) และกลุ่มเพศหลากหลาย
• กลุ่มผู้ใช้สารเสพติดทางฉีด
• คู่ของผู้ติดเชื้อเอชไอวี
• ผู้หญิงที่มีความเสี่ยงสูงในพื้นที่ระบาด

ผลการศึกษาระยะแรก ๆ ชี้ให้เห็นว่า Lenacapavir มีศักยภาพสูงในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี โดยจะมีการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อขออนุมัติใช้ในวงกว้าง

เปรียบเทียบ Lenacapavir กับยาต้านไวรัสรุ่นอื่น

ประเด็น	ยาต้านไวรัสทั่วไป	Lenacapavir
กลุ่มยา	NNRTIs, NRTIs, PIs, INSTIs	Capsid Inhibitor
ความถี่ในการใช้	กินทุกวัน	ฉีดทุก 6 เดือน
เหมาะกับ	ผู้ติดเชื้อทั่วไป	ผู้ดื้อยาหลายชนิด / ผู้ไม่สะดวกกินยา
การใช้เป็นยา PrEP	Truvada, Descovy (กินรายวัน)	กำลังศึกษาแบบฉีดปีละ 2 ครั้ง
การออกฤทธิ์	เฉพาะบางช่วงของวงจรไวรัส	หลายช่วงในวงจรไวรัส

Lenacapavir กับอนาคตของการควบคุมเอชไอวี

Lenacapavir ไม่ได้เป็นเพียงแค่ยาใหม่เท่านั้น แต่ยังสะท้อนการเปลี่ยนแปลงในแนวคิดการดูแลผู้ติดเชื้อเอชไอวี ที่มุ่งเน้นคุณภาพชีวิต สะดวกในการใช้ และลดภาระของระบบสาธารณสุข

ยิ่งในช่วงที่ทั่วโลกตั้งเป้า ยุติการระบาดของเอชไอวีภายในปี 2030 Lenacapavir อาจเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญที่ช่วยทำให้เป้าหมายนั้นเป็นจริง

สถานการณ์ Lenacapavir ในประเทศไทย

• วางจำหน่ายในไทยหรือยัง?

ณ ปัจจุบัน (ข้อมูลถึงต้นปี 2025) Lenacapavir ยังไม่วางจำหน่ายอย่างแพร่หลายในประเทศไทย และยังอยู่ในขั้นตอนการศึกษาเพื่อใช้ในคลินิกเฉพาะบางแห่งที่ร่วมวิจัยกับต่างประเทศ

• ความหวังในอนาคต
  • การเข้าถึงยารุ่นใหม่อย่าง Lenacapavir อาจเปิดโอกาสให้ผู้ป่วยเอชไอวี ในไทยที่ดื้อยาหลายชนิดมีทางเลือกใหม่
  • หากได้รับอนุมัติเป็นยา PrEP แบบฉีด อาจกลายเป็นอีกหนึ่งกลยุทธ์สำคัญในการลดผู้ติดเชื้อรายใหม่

อ่านบทความอื่นๆ เพิ่มเติม

• ยา เพร็พ การป้องกันเอชไอวีที่คุณต้องรู้
• เลือกให้ชัวร์ ป้องกันให้ตรงจุด หยุดเอชไอวีได้จริง

Lenacapavir คืออะไร? คือก้าวสำคัญของวงการแพทย์ในการรักษา และป้องกันเอชไอวี ด้วยยาต้านไวรัสชนิดใหม่ที่ออกฤทธิ์ยาว ฉีดปีละ 2 ครั้ง และมีศักยภาพในการใช้งานในกลุ่มผู้ติดเชื้อที่ดื้อยา และกลุ่มที่ต้องการ PrEP แม้ยังอยู่ในระยะเริ่มต้นในไทย แต่ Lenacapavir คือ ความหวังที่จับต้องได้สำหรับผู้ป่วยเอชไอวี และบุคคลที่มีความเสี่ยงสูงทั่วโลก

เอกสารอ้างอิง

• Gilead Sciences, Inc. FDA Accepts Gilead’s New Drug Applications for Twice-Yearly Lenacapavir for HIV Prevention Under Priority Review. รายละเอียดเกี่ยวกับการยอมรับคำขอขึ้นทะเบียนยา Lenacapavir สำหรับการป้องกันเอชไอวี. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.gilead.com/news/news-details/2025/us-fda-accepts-gileads-new-drug-applications-for-twice-yearly-lenacapavir-for-hiv-prevention-under-priority-review
• World Health Organization (WHO). Long-acting injectable lenacapavir continues to show promising results for HIV prevention. รายงานผลการศึกษา Lenacapavir เพื่อการป้องกันเอชไอวี. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.who.int/news/item/26-09-2024-long-acting-injectable-lenacapavir-continues-to-show-promising-results-for-hiv-prevention
• The New England Journal of Medicine. Twice-Yearly Lenacapavir or Daily F/TAF for HIV Prevention in Cisgender Women. รายงานผลวิจัยประสิทธิภาพของ Lenacapavir ในการป้องกัน HIV. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2407001
• Wikipedia ภาษาไทย. Lenacapavir. ข้อมูลทั่วไปเกี่ยวกับยา Lenacapavir และการใช้งาน. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://th.wikipedia.org/wiki/Lenacapavir
• วารสารเภสัชศาสตร์สากล. Lenacapavir: ยาใหม่สำหรับการรักษาผู้ติดเชื้อ HIV ที่ดื้อยาหลายชนิด. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://he01.tci-thaijo.org/index.php/IJPS/article/view/268197